Sumowa Grapa (521 m n.p.m.) nad Milówką
Sumowa Grapa kojarzona jest głównie przez miejscowych (mieszkańców Milówki, Ciśca oraz Kamesznicy) ze względu na znajdujący się na wierzchołku Krzyż Grunwaldu. Na pomnik składa się żeliwny krzyż na cokole murowanym z miejscowego piaskowca.
Opis krajoznawczy:
Pomnik z krzyżem na Sumowej Grapie został wykonany przez Wojciecha oraz Wincentego Grzegorzków. W źródłach można natrafić na opisy, że pomnik został wzniesiony przez miejscowych patriotów, z których znaczącą rolę odegrali rzymskokatoliccy księżą z Parafii Wniebowzięcia NMP w Milówce, w szczególności proboszcz Cisek (prawdopodobnie Tomasz Ciszek) i wikary Jan Niepomucen Figuła (źródło: http://www.milowka.pl/turystyka/krzyz_grunwaldu.html). Pomnik został osłonięty w dniu 15 lipca 1910 roku w 500-tną rocznicę zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem.
Sumowa Grapa i II Wojna Światowa
Pomnik przetrwał 33 lata, ponieważ w trakcie II Wojny Światowej został zburzony w dniu 8 grudnia 1943 r. przez organizację młodzieżową „Hitlerjugend” na rozkaz Zingera i Gridla. Jak podaje informator Gminy Milówka, kamienie wrzucono do okopów, które znajdowały się tam od września 1939 r., a krzyż zabrano na złom. Warto dodać, iż na całym grzbiecie Baraniej Cisieckiej do dnia dzisiejszego można znaleźć pozostałości po okopach w postaci żelbetowych stanowisk ogniowych, podobnych do tzw. „kochbunkrów”.
Mieszkańcy Milówki oraz okolic podejmowali wieloletnie starania na rzecz odbudowy pomnika. Ostatecznie, pod pretekstem (albo przy okazji) czterdziestolecia Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, pomnik został odbudowany czynem społecznym przez strażaków Ochotniczej Straży Pożarnej w Milówce. We wspomnianym wcześniej informatorze Gminy Milówka jest to opisane w następujący sposób: pomnik odbudowano tak samo jak był wraz z krzyżem żeliwnym. Pomnik odsłonięto 26 maja 1984 roku. 15 lipca 1984 roku w rocznicę bitwy pod Grunwaldem pomnik poświęcił ksiądz proboszcz Józef Woźniak.
Przy pomniku na Sumowej Grapie co roku w dniu 3 maja odbywa się msza święta poprzedzona procesją z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Milówce. Udało mi się sfotografować i odczytać kamienie z napisami, które obecnie są wmurowane w pomnik:
- Po Bogu i Rodzicach Ojczyzna najdroższa spuścizna. 1410-1910.
- Królowo Polski módl się za nami.
- Zmiłuj się nad nami Boże.
- Krzyż Grunwald zburzony p. Niemców Odbud. 1984 p. OSP w 40-lecie PRL.
- X.S. X.F. W.G. W.G. (prawdopodobnie inicjały pomysłodawców, fundatorów i wykonawców)
Sumowa Grapa to nie tylko Krzyż Grunwaldu
Ciekawostką historyczną związaną z sąsiedztwem Sumowej Grapy jest bliskość do historycznego szlaku handlowego, tzw. szlaku solnego później przemianowanego na Trakt Cesarski (in. Cysorka, Cesarka). Od strony Ciśca nad lewym brzegiem Soły zachowały kamienne piwniczki. Sumowa Grapa może być także atrakcyjnym miejscem spacerów ze względu na widoki oraz ciekawostki przyrodnicze. Z okolic Sumowej Grapy bardzo ładnie prezentuje się Beskid Żywiecki, a dokładniej Gniazdo Romanki, Lipowskiej i Rysianki, kilka szczytów Worka Raczańskiego, a z Beskidu Śląskiego najbliżej położone szczytu Grupy Zabaw oraz Pasma Wiślańskiego z Baranią Górą na czele. Spacerując po Sumowej Grapie oraz jej podnóżach w okresie przedwiośnia natknąć się można na objętego ochroną Wawrzynka Wilczełyko. Natomiast nad samą Bystrą można zaobserwować ciekawe (aczkolwiek niewielkie) formy skalne. Sumowa Grapa jest również jednym z lepszych punktów do podziwiania okazałego wieloprzęsłowego wiaduktu w ciągu drogi ekspresowej S1.
Położenie:
Nad Milówką między dolinami Soły oraz Bystrej w Beskidzie Śląskim (grzbiet tzw. Baraniej Cisieckiej) znajduje się Sumowa Grapa (521 m n.p.m.) będąca zakończeniem niskiego długiego grzbietu ciągnącego się od masywu Glinnego (1034 m n.p.m.), a dokładniej od Żarka (669 m n.p.m.) przez Małą Baranią (in. Białożycki Groń, 659 m n.p.m.).
Obecnie (2020 r.) Sumowa Grapa sąsiaduje z wiaduktem drogowym w ciągu drogi ekspresowej S1 oraz z placem budowy węzła drogowego Milówka i tzw. Obejścia Węgierskiej Górki. Sam wierzchołek leży kilkaset metrów od inwestycji.
Dojście na Sumową Grapę:
Na Sumową Grapę najlepiej dojść od strony doliny Bystrej w Kamesznicy drogą wzdłuż podjazdu pod wiadukt drogi ekspresowej. Od starego mostu przy ul. Krzywej w Kamesznicy dojście na Sumową Grapę zajmuje około 20-25 minut spacerku.
Natomiast od doliny Soły najlepiej dotrzeć od Ciśca Małego fragmentem Traktu Cesarskiego. Od skrzyżowania ulic Trakt Cesarski i Akacjowej w Ciścu dojście na Sumową Grapę zajmuje również około 20-25 minut spacerku.